Netbeheerders delen oproep minster Hermans: 'Maak slimmer gebruik van de huidige netcapaciteit'
Minister Hermans heeft maandag 6 oktober de voortgang van het Landelijk Actieplan Netcongestie aan de Tweede Kamer gerapporteerd. In de Kamerbrief schrijft de minister dat de situatie op het net fundamenteel is veranderd. Dat betekent ook dat er geen eenvoudige oplossingen meer voorhanden zijn. Naast uitbreiden en verzwaren, moet er meer aandacht komen voor het beter benutten van de elektriciteitsnetten, schrijft de minister. Netbeheerders ondersteunen deze oproep: Stilzitten is geen optie, want als we niets doen, bouwen we uiteindelijk aan een duurder energiesysteem dan nodig. We hebben daarom scherpe, fundamentele keuzes nodig.
De eveneens vandaag verschenen Stand van de Uitvoering laat zien dat er in de eerste helft van 2025 52.000 nieuwe kleinverbruiksaansluitingen en 5.000 openbare laadpalen zijn gerealiseerd. Netbeheerders investeren meer dan ooit in het verzwaren en bijbouwen van energie-infrastructuur: dit jaar ongeveer 8 miljard euro en dat loopt op tot zelfs 15 miljard euro per jaar in 2040.
De wachtlijsten voor transportcapaciteit op het stroomnet blijven echter groeien: inmiddels wachten ruim 14.000 afnameverzoeken en bijna 8.600 invoedingsaanvragen op een aansluiting. Het laat zien dat de oplopende wachtlijsten geen incidenteel probleem zijn, maar een gevolg van een bredere uitdaging: Nederland wil verduurzamen, elektrificeren én uitbreiden. En dat allemaal tegelijk.
Sneller bouwen
Netbeheerders doen er alles aan om het uitbreiden en verzwaren van het elektriciteitsnet te versnellen. Met het versnellingspakket van TenneT is de ambitie gesteld om projecten maanden tot jaren te verkorten. Waar mogelijk worden de ideeën ook toegepast op het midden- en laagspanningsnet. Dat is belangrijk omdat we hiermee ruimte creëren voor andere grote opgaven zoals woningbouw, economische groei en defensie.
Versnelling van de realisatie van netuitbreidingen vraagt om lastige maatschappelijke keuzes. Het vraagt ook dat aan energie-infrastructuur soms een zwaarder belang wordt toegekend dat aan andere wensen. De maatschappij heeft groot belang bij snelle procedures: Een vol stroomnet kost immers 40 miljard euro per jaar.
Ondanks de enorme investeringen en de vele lopende projecten, zien we dat het nog niet genoeg is. Bouwprojecten hebben namelijk een lange doorlooptijd, terwijl de vraag naar afnamecapaciteit blijf toenemen. De ongemakkelijke waarheid is ook dat het uitbreiden van de stroomnetten het tempo van de groeiende (piek)vraag niet kan bijhouden, met groeiende wachtlijsten tot gevolg. Dat maakt dat we ook naar andere manieren moeten kijken om energie voor iedereen bereikbaar, betrouwbaar en betaalbaar te houden.
Het is daarom belangrijk dat we breder kijken dan alleen elektriciteit. Een integraal energiesysteem met inzet op warmte, groen gas en waterstof maakt ons systeem robuuster en uiteindelijk beter betaalbaar. Stroom is immers niet altijd, overal op elk moment beschikbaar kan zijn. Dat betekent ook dat we de beschikbare netcapaciteit zo goed mogelijk te benutten door flexibeler te zijn met ons energiegebruik. Op de korte termijn vergroot dit ons handelingsperspectief en op de lange termijn dempen we de benodigde netinvesteringen.
Beter benutten
Ruimte in ons land is schaars en de ruimtelijke mogelijkheden om het elektriciteitsnet uit te breiden zijn daarom ook niet eindeloos. Door de beschikbare netcapaciteit zo goed mogelijk te benutten, kunnen we nu het handelingsperspectief vergroten en straks de stijging van de netkosten dempen. Het zo goed mogelijk benutten van de netcapaciteit wordt daarom standaard in het toekomstige energiesysteem.
Netbeheerders moeten helaas constateren dat de daarvoor ontwikkelde flexcontracten slechts mondjesmaat aftrek vinden. Dit komt onder andere omdat het hier om nieuwe contacttypen gaat, er niet altijd op alle benodigde netvlakken ruimte beschikbaar is, er nog onvoldoende inzicht in de exacte netbelasting is en dat de huidige contracten nog onvoldoende zekerheid bieden voor de businesscase van bedrijven.
In de Kamerbrief geeft minister Hermans aan dat ze samen met netbeheerders en bedrijven wil werken aan doorbraken om de netcapaciteit zo goed mogelijk te benutten. Ook de bedrijven die nu nog niet op een wachtlijst staan, hebben immers baat bij flexibel energiegebruik. Netbeheerders roepen bedrijven daarom op om mee te denken, zodat we samen kunnen werken aan betere contracten en het beter benutten van de netcapaciteit. We moeten slimmer gebruik maken van wat we al hebben, zei minister Hermans tegen De Telegraaf.
In de Kamerbrief refereert de minister ook aan het onderzoek dat netbeheerders, in samenspraak met haar ministerie, de Autoriteit Consument & Markt en Energie-Nederland, hebben laten uitvoeren. Met hulp van Berenschot en IPSOS is onderzocht hoe nieuwe nettarieven beter kunnen aansluiten op een toekomstbestendig energiesysteem en hoe deze nieuwe nettarieven nog steeds goed te begrijpen zijn.
De netbeheerders hebben, in samenspraak met ACM, KGG en Energie-Nederland, besloten om een variant met 4 prijsniveaus verder uit te werken. Het prijsniveau wordt dan afhankelijk van de drukte op het elektriciteitsnet. Hoe minder druk het is op het net, hoe lager het nettarief is. Hierdoor ontstaan er dagdelen met normale nettarieven en dagdelen met goedkopere uren. Zo wordt het aantrekkelijker om apparaten die veel stroom gebruiken vooral tijdens de goedkopere uren te gebruiken. Hiermee geven we huishoudens meer grip op hun energierekening en kunnen we de netcapaciteit beter benutten.
Kom met een regeling Stimulering Flexibele Energie
De SDE++ is een geweldige stimulans gebleken op de opwek van hernieuwbare energie te stimuleren. Maar het heeft ook gezorgd dat er in korte tijd veel meer van het elektriciteitsnet wordt gevraagd. Meer dan op het net past en meer dan netbeheerders op korte termijn kunnen bijbouwen. Dat vraagt om een aanvullende aanpak.
We moeten bestaande grootverbruikers beter helpen om te investeren in het flexibel maken van hun energiegebruik. Dat betekent aantrekkelijkere aanbiedingen vanuit de netbeheerders, hardere afspraken en betere subsidieregelingen. Het vormen van een regeling als een Stimulering Flexibele Energie (SFE), waarin de impact op piekbelasting standaard wordt meegewogen, zou een goede stap kunnen zijn. Ook door alleen subsidies te verlenen aan apparaten die meebewegen met de piekbelasting of energie besparen, zoals isolatie, kunnen we de netcapaciteit beter gaan benutten.
Nederland heeft fundamentele keuzes nodig
Netbeheerders zetten alles op alles om het elektriciteitsnet in recordtempo uit te breiden en te verzwaren. Maar er is meer nodig. We hebben fundamentele keuzes nodig om naar een toekomstbestendig energiesysteem te gaan. We moeten daarom inzetten op een integraal energiesysteem, met aandacht voor warmte, groen gas en waterstof.
Daarnaast moeten we de netcapaciteit die we tot onze beschikking hebben, zo goed mogelijk gaan benutten. Nu vergroten we daarmee ons handelingsperspectief, maar we werken ook toe naar een toekomstbestendig energiesysteem, waarin het zo goed mogelijk benutten van de netcapaciteit de standaard is.