Netbeheerders staan voor enorme ruimtelijke puzzel
Een sterke energie-infrastructuur is geen luxe, maar een basisvoorwaarde voor een weerbaar, vitaal en duurzaam Nederland. De Ontwerp-Nota Ruimte zet de lijnen uit. Nu is het aan politiek en bestuur om de keuzes te maken die dit ook werkelijkheid laten worden.
De Ontwerp-Nota Ruimte die op vrijdag 26 september is gepubliceerd door het Ministerie van VRO legt vast hoe Nederland de komende decennia wordt ingericht. De keuzes van nu bepalen of ons land straks leefbaar, duurzaam en economisch sterk blijft. Energie is de basis voor het realiseren van voldoende woningen, het verplaatsen van a naar b en het laten draaien van de economie.
Verzwaring en uitbreiding van de energie-infrastructuur als basis voor toekomstig duurzaam wonen, economie en mobiliteit vraagt zowel onder- en bovengrondse ruimte; boven de grond leidt dit tot een ruimtevraag van meer dan 11.000 voetbalvelden. Netbeheerders verwachten daarnaast dat 1 op de 3 straten open moet de komende jaren. Dit vraagt om scherpe keuzes waarbij ruimte voor energie-infrastructuur prioriteit krijgt, zodat maatschappelijke ontwikkelingen niet afgeremd worden door de afwezigheid van voldoende energie-infrastructuur.
De richting in de OntwerpNota Ruimte is bemoedigend, maar de uitvoering wordt beslissend.
Daarom roepen wij het kabinet en parlement op:
Maak energie leidend in ruimtelijke plannen: nieuwe woningbouw, of industrie is onmogelijk zonder energie-infrastructuur.
Zorg voor versnelling: kortere en eenduidige vergunnings-/ruimtelijke planproceduretrajecten zijn hiervoor noodzakelijk.
Voer nationale regie: leg vast waar energiecorridors en -hubs komen, voorkom versnippering en tegenstrijdige keuzes.
Bouw aan vertrouwen: betrek netbeheerders vroegtijdig in gebiedsprocessen, zodat energie integraal onderdeel uitmaakt van de plannen, waardoor ze haalbaar en uitvoerbaar zijn.
Maak ruimte concreet: reserveer nu al locaties voor nieuwe stations, leidingen en energiehubs, zodat de uitvoering niet telkens vastloopt in ad hoc onderhandelingen.
Energie is de basis van álle plannen
Of het nu gaat om woningbouw, economische ontwikkeling, verduurzaming van de industrie of de energietransitie zelf: zonder netcapaciteit komen plannen niet van de grond. Toch worden ruimtelijke keuzes nog te vaak gemaakt alsof energie later wel “ingepast” kan worden. Dat is een recept voor vertraging. Voorbeeld: grote woningbouwlocaties die wél in bestemmingsplannen staan, maar waar de elektriciteitstations of warmtenetten niet zijn ingetekend. Energie moet het vertrekpunt zijn in ruimtelijke afwegingen – niet de sluitpost.
Versnellen en vereenvoudigen van procedures
De nota spreekt over versnelde procedures en standaardisering, maar blijft onduidelijk over de uitvoering. Intussen lopen projecten vast: van hoogspanningsverbindingen en transformatorstations tot kabeltracés en waterstofleidingen. Het gaat hier niet om maanden, maar om jaren vertraging. Zonder vereenvoudigde vergunningstrajecten en ruimtelijke planprocedures blijven investeringen hangen in papieren molens. Wij pleiten daarom voor heldere spelregels en wettelijke instrumenten die projecten voorspelbaar, sneller en met minder juridisch getouwtrek mogelijk maken.
Nationale regie om versnippering te voorkomen
Het Rijk wil meer regie voeren, maar legt de uitvoering grotendeels bij provincies en gemeenten. Dat is te vrijblijvend. Iedere regio zijn eigen afweging laten maken leidt tot versnippering en ongelijkheid. Het is van belang om een goed beeld te hebben van ruimtelijk gebruik: landbouw, woningbouw, toerisme defensie, waterveiligheid en energie strijden allemaal om plek. Het is goed dat de nota inzet op slimme combinaties waar mogelijk– zonnepanelen op daken, energiehubs naast industrie, kabeltracés langs infrastructuur. Daarbij geldt: energie is de randvoorwaarde voor álle andere ambities. Zonder ruimte voor nieuwe hoogspanningsstations, ondergrondse kabels en warmte-, en gas/waterstofleidingen blijven ook woningbouw, industrie en landbouw in de wachtstand. Voor al die functies moet netbewust het uitgangspunt zijn. Zonder energieplanologie is er geen nieuwbouw mogelijk. Dus naast water- en bodemsturend is het van belang om ook de rol van energie-infrastructuur voor alle maatschappelijke functies en dus het functioneren van Nederland te erkennen.
De netbeheerders vinden het positief dat in deze Nota energie-infrastructuur wordt erkend als van groot nationaal belang. Maar erkenning alleen is niet genoeg. Zolang we geen harde prioriteiten stellen, procedures versnellen en nationale regie voeren op het beschikbaar stellen van ruimte voor de verzwaring van onze energie-infrastructuur, blijft de uitvoering steken en loopt de energietransitie gevaar.