Netbeheerders staan voor enorme ruimtelijke puzzel
Een sterke energie-infrastructuur is geen luxe, maar een basisvoorwaarde voor een weerbaar, vitaal en duurzaam Nederland. De komende decennia investeren de netbeheerders honderden miljarden om het energiesysteem duurzaam en robuust te maken. Dat energiesysteem maakt verduurzaming en nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen mogelijk. De netbeheerders zijn dan ook blij met de Ontwerp-Nota Ruimte, die de lijnen uitzet voor die ruimtelijke ontwikkelingen. Samen met overheden zullen de netbeheerders daar hun investeringsagenda op ijken, zodat helder wordt waar en wanneer welke duurzame energiedrager beschikbaar komt.
De Ontwerp-Nota Ruimte, die op vrijdag 26 september is gepubliceerd door het Ministerie van VRO, legt vast hoe Nederland de komende decennia wordt ingericht. De keuzes van nu bepalen of ons land straks leefbaar, duurzaam en economisch sterk blijft. Energie is de basis van wonen, vervoer en welvaart. Nu is het aan politiek en bestuur om de keuzes te maken die dit ook werkelijkheid laten worden.
De netbeheerders vinden het positief dat in deze Nota energie-infrastructuur wordt erkend als van groot nationaal belang. Maar erkenning alleen is niet genoeg. Zolang we geen harde prioriteiten stellen, procedures versnellen en nationale regie voeren op het beschikbaar stellen van ruimte voor de verzwaring van onze energie-infrastructuur, blijft de uitvoering steken en loopt de energietransitie gevaar.
Verzwaring en uitbreiding van de energie-infrastructuur als basis voor toekomstig duurzaam wonen, economie en mobiliteit vraagt zowel onder- en bovengrondse ruimte; boven de grond leidt dit tot een ruimtevraag van meer dan 11.000 voetbalvelden. Netbeheerders verwachten daarnaast dat 1 op de 3 straten open moet de komende jaren. Dit vraagt om scherpe keuzes waarbij ruimte voor energie-infrastructuur prioriteit krijgt, zodat maatschappelijke ontwikkelingen niet afgeremd worden door de afwezigheid van voldoende energie-infrastructuur.
De richting in de Ontwerp-Nota Ruimte is bemoedigend, maar de uitvoering wordt beslissend.
Daarom roepen wij het kabinet en parlement op:
Maak energie leidend in ruimtelijke plannen: nieuwe woningbouw, of industrie is onmogelijk zonder energie-infrastructuur.
Zorg voor versnelling: kortere en eenduidige vergunnings-/ruimtelijke planproceduretrajecten zijn hiervoor noodzakelijk.
Voer nationale regie: leg vast waar energiecorridors en -hubs komen, voorkom versnippering en tegenstrijdige keuzes.
Bouw aan vertrouwen: betrek netbeheerders vroegtijdig in gebiedsprocessen, zodat energie integraal onderdeel uitmaakt van de plannen, waardoor ze haalbaar en uitvoerbaar zijn.
Maak ruimte concreet: reserveer nu al locaties voor nieuwe stations, leidingen en energiehubs, zodat de uitvoering niet telkens vastloopt in ad hoc onderhandelingen.
Energie is de basis van álle plannen
Of het nu gaat om woningbouw, economische ontwikkeling, verduurzaming van de industrie of de energietransitie zelf: zonder netcapaciteit komen plannen niet van de grond. De investeringsagenda van de netbeheerders moet daarom passen op de concrete ruimtelijke ontwikkelrichtingen. Zo zorgen we voor de juiste investeringen en houden we het energiesysteem betaalbaar. Andersom moeten ruimtelijke plannen rekening houden met wat energetisch wel en niet mogelijk is. Dat vraagt op alle niveaus vroegtijdige afstemming tussen ruimte en energie. Te vaak nog worden ruimtelijke keuzes gemaakt alsof energie later wel ingepast kan worden. Voorbeeld: grote woningbouwlocaties die wél in bestemmingsplannen staan, maar waar de elektriciteitstations of warmtenetten niet zijn ingetekend.
Versnellen en vereenvoudigen van procedures
De nota spreekt over versnelde procedures en standaardisering, maar blijft onduidelijk over de uitvoering. Intussen lopen projecten vast: van hoogspanningsverbindingen en transformatorstations tot kabeltracés en waterstofleidingen. Het gaat hier niet om maanden, maar om jaren vertraging. Zonder vereenvoudigde vergunningstrajecten en ruimtelijke planprocedures blijven investeringen hangen in papieren molens. Wij pleiten daarom voor heldere spelregels en wettelijke instrumenten die projecten voorspelbaar, sneller en met minder juridisch getouwtrek mogelijk maken.
Nationale regie om versnippering te voorkomen
Het Rijk wil meer regie voeren, maar legt de uitvoering grotendeels bij provincies en gemeenten. Dat is te vrijblijvend. Iedere regio zijn eigen afweging laten maken, leidt tot versnippering en ongelijkheid. Het is van belang om een goed beeld te hebben van ruimtelijk gebruik: landbouw, woningbouw, toerisme defensie, waterveiligheid en energie strijden allemaal om plek. Het is goed dat de nota inzet op slimme combinaties waar mogelijk, zoals zonnepanelen op daken, energiehubs naast industrie, en kabeltracés langs infrastructuur. Daarbij geldt: energie is de randvoorwaarde voor álle andere ambities. Zonder ruimte voor nieuwe hoogspanningsstations, ondergrondse kabels en warmte-, en gas/waterstofleidingen blijven ook woningbouw, industrie en landbouw in de wachtstand. Dus naast water- en bodemsturend is het van belang om ook de rol van energie-infrastructuur voor alle maatschappelijke functies en dus het functioneren van Nederland te erkennen.