real-time interface

Samenwerken om transportcapaciteit op veilige manier beter te benutten

Sinds oktober 2020 wordt er tussen netbeheerders en marktpartijen gezamenlijk gewerkt aan een Real-Time Interface (RTI). Het doel van die interface is om het mogelijk te maken om samen te werken tussen opwekkers en netbeheerders bij het vergroten en beter benutten van transportcapaciteit en het veilig in stand houden van het elektriciteitsnet.

Doel: samenwerken binnen energiesysteem om energietransitie te faciliteren
Met de energietransitie is een grootschalige opkomst zichtbaar van duurzame opwekinstallaties in de distributienetten van de regionale netbeheerders. Deze ontwikkeling zorgt voor teruglevering van grote vermogens op netdelen die hier oorspronkelijk niet voor zijn ontworpen. Dit heeft reeds op veel plekken geleid tot congestieproblematiek en transportbeperkingen. Ook zorgt een sterke toename van duurzame opwekinstallaties ervoor dat de geproduceerde energie in het systeem weersafhankelijker en daarmee onvoorspelbaarder wordt, waardoor ook de vermogensstromen in het net minder voorspelbaar zullen worden. 

Deze gezamenlijke impact zorgt ervoor dat het energiesysteem zich moet aanpassen aan deze ontwikkelingen, waarbij samenwerking tussen opwekkers en netbeheerders nog belangrijker wordt dan in het verleden. Inzicht in de vermogensstromen op de aansluitingen zal belangrijker worden en afspraken tussen netbeheerder en aangeslotene over verzoeken tot afregelen van de vermogensstromen zullen vaker voor gaan komen.

Doel van de samenwerking binnen het energiesysteem is om meer transportcapaciteit te creëren en bestaande transportcapaciteit beter te kunnen benutten. Randvoorwaarde voor het verder vergroten van de beschikbare transportcapaciteit voor marktpartijen is de stuurbaarheid van opwekkers in het geval van incidentele of onvoorziene situaties. 

• Document: Terms of Reference versie 2, vrijgegeven op 7 juli 2023

Formele aanleiding: Europese verordening NC RfG
De formele aanleiding voor dit initiatief is te vinden binnen de wet- en regelgeving: Verordening (EU) 2016/631 tot vaststelling van een netcode betreffende eisen voor de aansluiting van elektriciteitsproducenten op het net (verder: NC RfG). De NC RfG is een van de acht zogenoemde Europese codes die tot doel hebben het garanderen van betaalbare en betrouwbare energie en energievoorziening voor Europese burgers en het faciliteren van de energietransitie. Deze NC RfG schrijft voor dat elektriciteitsproductie-eenheden dienen te beschikken over een interface met de netbeheerder waarmee de elektriciteitsproductie-eenheid afgeregeld kan worden in het geval van ernstige frequentie-instabiliteit. De netbeheerder dient te specificeren op welke wijze deze interface moet kunnen worden aangesproken, zodat de elektriciteitsproductie-eenheden hierin kunnen voorzien.

Belangrijk om te benadrukken is dat de werkgroep zich beperkt tot de interface als technisch instrument. Dit betreft een technische functionaliteit die het mogelijk maakt voor de netbeheerder om op basis van real-time signalen de opwek-installatie te verzoeken om het vermogen te reduceren. De functionaliteit van deze interface wordt binnen de werkgroep gespecificeerd en gepubliceerd.

• Document: ‘Regulatorische vragen rond de real-time-interface’

Focus op netcapaciteitstoepassingen bij opwekkers 1-50MW
Er zijn naast frequentieondersteuning ook andere toepassingen denkbaar die gebruik kunnen maken van de technische mogelijkheden van deze interface. Dit kunnen toepassingen betreffen die zich richten op het vergroten en optimaal benutten van de beschikbare netcapaciteit. Een voorbeeld van een denkbare toepassing die gebruik zou kunnen maken van de interface is het terugregelen van invoeding o.b.v. gereduceerde capaciteit in geval van een storing of onderhoud in een netdeel waar de storingsreserve is losgelaten. Of het terugregelen van opwekpieken t.g.v. onvoorziene weersomstandigheden die anders tot overbelasting en eventuele uitval van het netdeel zouden leiden. Ook zijn bilaterale afspraken denkbaar tussen netbeheerder en aangeslotene over non-firm transportcapaciteit. Of de interface voor deze toepassingen gebruikt zal worden en onder welke voorwaarden dit mogelijk is, zal buiten deze werkgroep nader worden bestudeerd. Voor iedere toepassing waarbij gebruik gemaakt gaat worden van de interface zal een specifiek toepassingskader toepasbaar zijn waarin de afspraken en voorwaarden voor het gebruik worden vastgelegd. 

De eerste focus voor de interface ligt op de doelgroep van opwekkers tussen de 1 en 50 MW, de zogenaamde categorie B in de NC RfG. Op een later moment zal de interface ook bij andere doelgroepen geïmplementeerd worden, zoals bij kleinere opwekkers. 

• Document: Toepassingen en toepassingskaders
• Document: Concretisering van gebruik 'redenen' bij communiceren van een setpoint

De toepassingskaders voor de RTI worden uitgewerkt onder het GEN (Gebruikersplatform Elektriciteits- en Gastransportnetten) in de werkgroep Toepassingskaders RTI.

Technische specificatie real-time interface
Een beta versie van de technische specificatie is gereed en beschikbaar. Het betreft een volledige versie van de technische specificatie. Deze versie is beschikbaar gesteld om productontwikkeling van de ‘end point netbeheerder’ en ‘end point aangeslotene’ mogelijk te maken. Deze producten kunnen bij de werkgroep worden aangeboden om onderworpen te worden aan ‘labtesten’. Hierbij wordt bepaald of de producten voldoen aan de technische specificatie. Producten die de ‘labtesten’ succesvol doorlopen, kunnen vervolgens ingezet worden in praktijktesten die bij individuele netbeheerders plaats zullen vinden. De ‘labtest’ resultaten worden tevens gebruikt om de technische specificatie te verbeteren, met als doel om in het 4e kwartaal van 2023 de definitieve versie van de technische specificatie te publiceren. De planning voor het komen tot een "definitieve technische specificatie" is als volgt:

• 4e kwartaal 2023. Publicatie technische specificatie v1 definitief (n.a.v. leerlessen praktijktesten)
• 1e kwartaal 2024. Uitvoering compliance verificatie o.b.v. definitieve specificatie

Voor grootschalige implementatie van de real-time interface is een compliance verificatie proces in ontwikkeling. Producten die de ‘labtesten’ o.b.v. de beta versie van de technische specificaties succesvol doorlopen hebben, zijn nog niet direct geschikt voor grootschalige implementatie. Zij dienen alsnog het compliance verificatie proces te doorlopen o.b.v. de definitieve versie van de technische specificaties.

• Document: Technische specificatie versie 1.0 beta 4, vrijgegeven op 24 april 2023
• Document: SCL file versie 1.0 beta 4, vrijgegeven 24 april 2023
• Document: Protocol Implementation versie 1.0 beta 4, vrijgegeven 24 april 2023
• Document: Aanmeldproces voor productontwikkeling end point aangeslotene en deelname aan labtesten, versie 25 oktober 2022
• Document: Compliance verification plan, vrijgegeven op 18 augustus 2023 

Aankondiging doorontwikkeling RTI v1: IEC61850 met TLS in v1.1
De real-time interface wordt op dit moment geïmplementeerd. Nieuwe inzichten vanuit de implementatie worden verwerkt in nieuwe iteraties van de technische specificatie. Een gezamenlijke wens van netbeheerders en brancheverenigingen is om TLS te implementeren. Aangezien het implementeren van TLS een significante inspanning vraagt van de betrokken partijen, is besloten om dit niet in versie 1.0, maar in versie 1.1 te implementeren. De Netbeheer Nederland Werkgroep RTI zal zo snel mogelijk TLS implementatie richtlijnen opstellen en publiceren, zodat fabrikanten zich hierop kunnen voorbereiden.
Met deze keuzes kan de uitrol van de RTI v1 doorgaan en wordt tegelijkertijd gewerkt aan doorontwikkeling van de RTI.

Labtest resultaten

Aanvullende informatie

Bij de ontwikkeling van de real-time interface is gekozen voor het ontwikkelen van een technische specificatie, en niet voor het ontwikkeling van een (fysiek) product. Door de interface functioneel te specificeren wordt vrijheid geboden aan netbeheerders en aangeslotenen om naar eigen inzicht met een zelf te ontwikkelen of te kiezen product invulling te geven aan de technische specificatie. Door deze aanpak is de implementatie van de real-time interface afhankelijk van de snelheid van productontwikkeling, zowel voor het end point netbeheerder als het end point aangeslotene. De technische specificatie is zoveel als mogelijk aangesloten op internationale standaarden en er heeft uitgebreide afstemming plaatsgevonden met marktpartijen en subject matter experts.

Op dit moment is de beta versie van de technische specificatie beschikbaar gesteld. De verwachting is dat de labtesten in de zomerperiode uitgevoerd kunnen worden en dat het najaar gebruikt kan worden voor praktijktesten door individuele netbeheerders. Het doel is om in 2024 te starten met de grootschalige uitrol van de interface bij nieuwe opwekkers in de categorie 1-50MW.

Bij vragen kan contact opgenomen worden met de werkgroep voorzitter Thijs Nugteren.