Kabinet kiest voor een betaalbaarder energiesysteem
Op vrijdag 25 april heeft het kabinet zijn klimaatplannen en de appreciatie op het recent verschenen IBO-rapport Schakelen naar de toekomst gepubliceerd. Netbeheer Nederland reageert positief op de appreciatie en markeert het als een belangrijke stap in de juiste richting. Daarbij geven de netbeheerders een aantal aandachtspunten mee voor het Kabinet.
Elektriciteit vormt de ruggengraat van het toekomstige energiesysteem, waarin alle energiedragers een cruciale rol spelen. Om dat mogelijk te maken, breiden netbeheerders het elektriciteitsnet op grote schaal uit. Tot 2040 wordt er jaarlijks circa 11 miljard euro aan investeringen gedaan. Dat betekent ook dat de netkosten voor elektriciteit voor netgebruikers toenemen. In het IBO zijn maatregelen verkend om de energierekening minder hard te laten stijgen; het kabinet geeft nu zijn reactie op het rapport en presenteert vervolgstappen.
Lees hier de eerdere reactie van Netbeheer Nederland op het IBO-rapport.
De netbeheerders hebben eerder de betaalbaarheidsladder ontwikkeld; deze ladder geeft aan welke acties prioriteit hebben om de kosten van het elektriciteitsnet te beperken.
Samenhangend pakket en het maken van keuzes cruciaal voor uitvoering
In opdracht van de netbeheerders onderzocht Boston Consulting Group (BCG) hoe de kosten van netinvesteringen doelmatiger kunnen worden ingezet. De conclusie: tot 30 miljard euro aan besparingen is mogelijk door slimmer gebruik van het elektriciteitsnet. Dit betekent een actieve inzet op flexibiliteit, locatiesturing en de uitrol van duurzame moleculen. Netbeheerders zijn blij dat het kabinet deze lijn onderschrijft en kiest voor een samenhangende beleidsagenda. Alleen wanneer alle maatregelen worden uitgevoerd, wordt het potentieel van het besparingsscenario optimaal benut. In het najaar volgt een actualisatie, waarin het kabinet een concreet kostenbesparingsdoel wil formuleren op basis van de IBO-scenario’s.
De netbeheerders zijn positief dat het kabinet toewerkt naar een concreet kostenbesparingsdoel. Het blijft belangrijk dat netbeheerders volop kunnen blijven investeren in het verzwaren van het elektriciteitsnet, omdat netinvesteringen tientallen miljarden aan maatschappelijke waarde toevoegen. Om zo’n doel effectief te kunnen formuleren, zijn duidelijke keuzes nodig over de onderliggende maatregelen – zoals de Wet collectieve warmtevoorziening, marktordening voor waterstof, locatiebeleid voor industriële activiteiten en verdere stimulering van flexibiliteit. Netbeheerders denken hierover graag actief mee.
Steun voor de industrie en huishoudens
Netbeheerders maken zich zorgen over de betaalbaarheid van de energierekening en begrijpen dat het kabinet kiest voor gerichte ondersteuning van de industrie via de verlenging van de indirecte kostencompensatieregeling (IKC). Eerder pleitten netbeheerders al voor compensatie via belasting- en subsidiebeleid, gericht op kwetsbare huishoudens en economisch belangrijke sectoren. De voortzetting van de IKC draagt bij aan een gelijker speelveld in Europa en sluit aan bij dit pleidooi. Wij pleiten daarbij wel voor de toekenning van de IKC onder netbewuste voorwaarden en gekoppeld aan keuzes over de toekomst van de industrie in Nederland.
Subsidies zoals de IKC bieden steun aan specifieke doelgroepen, maar dragen niet direct bij aan het beperken van de totale netkosten. Door dergelijke regelingen te koppelen aan netbewuste voorwaarden, kan ook het energiesysteem als geheel efficiënter worden ingericht.
We waarderen in dit perspectief de maatregelen die zijn genomen voor huishoudens. Het Nationaal Warmtefonds blijft tot en met 2028 ondersteuning bieden aan met name woningeigenaren met lagere inkomens en Verenigingen van Eigenaars. Ook is het positief dat in het Klimaatfonds € 793 miljoen wordt gereserveerd voor de ISDE-regeling. Deze maatregelen helpen om de energierekening van huishoudens gericht te verlagen.
Op langere termijn vragen netbeheerders aandacht voor de noodzaak van Europese harmonisatie van nettarieven. De aangekondigde Clean Industrial Deal van de Europese Commissie, met voorstellen voor geharmoniseerde tariefmethodologieën, is daarbij een belangrijke stap om een neerwaartse spiraal tussen lidstaten te voorkomen.
Amortisatiefonds voor elektriciteitsnet aandachtspunten en risico's
Het kabinet wil onderzoeken of een amortisatiefonds voor het elektriciteitsnet kan helpen om de hoge investeringskosten voor het elektriciteitsnet te spreiden over een langere periode. Dat kan mogelijk zorgen voor stabielere kosten voor gebruikers. Netbeheerders zijn daar terughoudend over. Zij zien verschillende risico’s, waarvan de belangrijkste is dat de financieringskosten van een amortisatiefonds naar verwachting hoger zijn, en die kosten komen uiteindelijk bij gebruikers of belastingbetalers terecht. Een amortisatie binnen de huidige afschrijvingstermijnen brengt daarnaast voor netbeheerders en de overheid grote onzekerheid over de tariefopbrengsten.
De netbeheerders zien daarom in eerste instantie meer in het verstrekken van specifieke subsidies of een (gedeeltelijke) bekostiging van Net op Zee door de Rijksoverheid.
Bij het verder uitwerken van het amortisatiefonds is het belangrijk dat de vier randvoorwaarden die het kabinet ook formuleert volledig in acht worden genomen:
- Er moet duidelijkheid zijn over de juridische mogelijkheden om deze variant uit te voeren.
- Het is nog onduidelijk wat de effecten zijn van een amortisatierekening op het EMU-saldo en de EMU-schuld. Het kabinet wil deze aanpak alleen toepassen op een manier die niet saldo-relevant is.
- Het kabinet wil de intergenerationele effecten van een amortisatierekening goed in kaart brengen om te voorkomen dat de rekening onevenredig wordt doorgeschoven naar toekomstige generaties.
- De effecten van de amortisatierekening op de financiële positie van TenneT en de credit-rating moeten in kaart worden gebracht.
Oproep tot voortgang en samenwerking
De voorstellen uit het IBO en de appreciatie van het kabinet vormen een positieve en stevige basis voor de volgende stap in de energietransitie. Maar om die transitie ook daadwerkelijk toekomstbestendig te maken, zijn concrete vervolgstappen én nauwe samenwerking tussen alle betrokken partijen cruciaal. Netbeheerders, overheden, marktpartijen, toezichthouders, bedrijven en huishoudens - we staan voor een gezamenlijke opgave.
Netbeheer Nederland vindt het belangrijk om hierin samen op te trekken en werkt graag mee aan de uitwerking van de voorgestelde maatregelen. Met praktijkkennis en jarenlange ervaring staan de netbeheerders klaar om, samen met anderen, te bouwen aan een betrouwbaar, duurzaam en betaalbaar energiesysteem voor de toekomst.
Lees hier de reactie op de klimaatbrief en hier de reactie op versnellingspakket TenneT