De betaalbaarheid van ons toekomstige energiesysteem vraagt om energieplanologie en scherpe keuzes
Wat is er nodig om de vaart weer in de energietransitie te krijgen? Die vraag stond centraal tijdens Recharge Earth. We moeten beseffen dat we nooit meer teruggaan naar het oude energiesysteem, stelt Jinny Moe Soe Let, directeur beleid en communicatie bij Netbeheer Nederland. We moeten vol inzetten op een integraal energiesysteem met elektriciteit, waterstof, warmte en groen gas en meer flexibel energiegebruik. Hiervoor zijn scherpe, fundamentele keuzes nodig, ook op het gebied van energieplanologie.
In het oude energiesysteem hadden opwekkers en gebruikers van elektriciteit recht op een verbindingskabel met het elektriciteitsnet. Deze kabel transporteert alle elektriciteit die een bedrijf of huishouden wil produceren of gebruiken, ongeacht wanneer of waar.
En in dat laatste zit de pijn: als we in een duurzaam energiesysteem met decentrale opwek op die manier infrastructuur blijven aanleggen, wordt het systeem onbetaalbaar. In het nieuwe systeem draait het niet langer om onbeperkte capaciteit, maar om het slim verdelen en benutten van de beschikbare ruimte op het net.
Van vanzelfsprekendheid naar gezamenlijke verantwoordelijkheid
“We zien dat de betaalbaarheid van energie een toenemend issue is, de klimaatdoelen onder druk staan em Nederland afhankelijk blijft van aardgas. Daardoor komen ons vestigingsklimaat, woningbouw en economische groei meer onder druk te staan. Ook is er een gebrek aan handelingsperspectief voor huishoudens en bedrijven”, ziet Moe Soe Let.
“Netbeheerders hebben grote uitdagingen in het uitbreiden en verzwaren van het elektriciteitsnet. Ze kampen met schaarste aan personeel, materialen, ruimte en tijd. Bovendien leidt het onbegrensd uitbreiden en verzwaren tot een net dat veel duurder is dan nodig. We moeten daarom ook aan de slag met alternatieve infrastructuur voor warmte, waterstof en groen gas. Anders wordt de uitdaging niet kleiner.”
“Tegelijkertijd vraagt het duurzame energiesysteem om een actieve rol van gebruikers: meebewegen met vraag en aanbod, slim sturen van verbruik en bereidheid om nieuwe oplossingen te omarmen. Het energiesysteem van de toekomst is immers niet meer vanzelfsprekend beschikbaar zoals vroeger.”
We moeten scherpe keuzes maken
“Een energiesysteem dat voor alle huishoudens en bedrijven in Nederland werkt, vereist scherpe keuzes. Bijvoorbeeld voor alternatieve energie-infrastructuren. Als we die keuzes niet maken, dan heeft dat stevige effecten”, aldus Moe Soe Let.
“Stilzitten is wat ons betreft geen optie. Want dat betekent uiteindelijk dat we een duurder energiesysteem aan het bouwen zijn dan nodig. Onze oproep is daarom: Maak snel duidelijke keuzes voor het energiesysteem, houd vast aan die keuzes en ga sturen met de focus op de toekomst."
Start bij energieplanogie
De netbeheerders bouwen de komende 25 jaar 50.000 wijkstations, 670 hoog- en middenspanningstations en 100.000 kilometer kabel voor het elektriciteitsnet. Dat betekent dat er alleen al voor het elektriciteitsnet ruimte nodig is ter grootte van 11.000 voetbalvelden.
“Ruimte voor energie-infrastructuur moet prioriteit krijgen zodat maatschappelijke ontwikkelingen niet worden afgeremd. Dat betekent dat we energie en infrastructuur centraal moeten stellen in onze ruimtelijke ordening. Eerder planden we woningen en als sluitstuk werd dan een energieaansluiting aangevraagd”, zegt Moe Soe Let.
“Met zogeheten energieplanologie maken we keuzes waarmee we onze woningen, bedrijven en de bijbehorende energie-infrastructuur slimmer kunnen inplannen. Bij de bouw van woningen houden we rekening met de effecten die dat heeft op de energie-infrastructuur. Op deze manier kunnen netbeheerders het energiesysteem toekomstbestendig bouwen.”
“Planologen moeten vanaf de start aan de slag met energie. En energiedeskundigen moeten aan het werk met het plannen van de ruimtelijke ordening. Het toekomstige energiesysteem is veel meer een samenspel van de vraag naar energie en het beschikbare aanbod. Dat samenspel vraagt om een gedragsverandering. Ook in de ruimtelijke ordening en daarom is energieplanologie zo belangrijk.”
Een concreet voorbeeld hiervan is hoe netbeheerders, bouwers en gemeenten samenwerken aan netbewuste nieuwbouw. Hierin worden ruimte op het elektriciteitsnet en ruimte voor woningbouw, onderwijs, water en (energie-)infrastructuur afgewogen. Deze ontwikkelingen zijn sterk en met elkaar verbonden en kunnen het best toekomstbestendig worden gebouwd, wanneer energiespecialisten, bouwers en planologen met elkaar het gesprek aangaan.
“Dat is de kern van energieplanologie: niet meer overal kabels naartoe brengen, maar bewust kiezen waar we wel en niet bouwen", stelt Moe Soe Let. "Daarmee wordt het energiesysteem medebepalend in de ruimtelijke ordening. Niks doen is kiezen voor een energiesysteem dat te duur is en niet toegankelijk voor iedereen. Het is daarom heel belangrijk dat we de werelden van energie en ruimte bij elkaar brengen.”
Kortom: maak keuzes voor een integraal en flexibel energiesysteem
Om Nederland toekomstbestendig en concurrerend te houden, moeten we denken vanuit een integraal energiesysteem. Hierbij zijn niet alleen elektronen, maar ook moleculen – zoals groen gas, waterstof en warmte – onmisbaar om de druk op het elektriciteitsnet te verlichten. “Energieplanologie, integraliteit én flexibiliteit gaan hand in hand om balans te creëren in het toekomstige energiesysteem”, zegt Moe Soe Let.