Kies voor zekere energie
Als we onze leveringszekerheid en strategische autonomie niet op orde hebben, wordt energie opnieuw onzeker en duur.
Ontwikkel een nationale gasstrategie
Aardgas blijft de komende vijftien jaar nodig om onze economie draaiende te houden. Tegelijk neemt de geopolitieke onzekerheid toe. Daarom is een brede strategie nodig die niet alleen stuurt op klimaat, maar ook op leveringszekerheid en strategische autonomie. Zo blijven energie betaalbaar en betrouwbaar, terwijl we alternatieven opbouwen. Daarbij hoort ook een plan voor de systeemfuncties die nu door aardgas worden geleverd: hoe vervangen we op termijn de rol van gasbergingen en LNG-import? Welke investeringen zijn daarvoor nodig en wanneer moeten die klaar zijn?
Een belangrijk onderdeel van deze strategie is het verduurzamen van gascentrales – bijvoorbeeld met waterstof, groen gas of CO₂-opslag – met behoud van leveringszekerheid.
Bouw opslagen noodvoorraden op
Behoud de huidige gasbergingen en leg – zoveel mogelijk Europees gecoördineerd – strategische voorraden aan om periodes van schaarste te overbruggen. Onderzoek welke extra maatregelen nodig zijn om onze weerbaarheid bij langdurige uitval van infrastructuur te vergroten.
Houd vast aan wind op zee
Voer de routekaart van 21 GW in 2032 volledig uit en bouw door richting 2040 en 2050. Wind op zee is de goedkoopste en meest robuuste bron van hernieuwbare elektriciteit. Gebruik wind op zee ook als nationale energiebron voor de productie van waterstof, zodat we minder afhankelijk worden van aardgas.
Versterk Europese samenwerking
Werk samen aan afspraken over energieopwekking, opslag, schaarse materialen en infrastructuur, zodat Europa minder afhankelijk wordt van onbetrouwbare leveranciers.
Maak tarieven slimmer
Overweeg de invoering van een invoedingstarief dat efficiënt netgebruik stimuleert, maar alleen gezamenlijk in Europa of zeer beperkt. Een nationaal invoedingstarief kan de afhankelijkheid van import juist verhogen en de business case voor productie en leveringszekerheid verder onder druk zetten.
Behoud en ontwikkel regelbaar vermogen
Zorg dat er voldoende bestaand regelbaar vermogen behouden blijft om leveringszekerheid te kunnen waarborgen. Ten opzichte van de aangenomen scenario’s van TenneT’s Monitor Leveringszekerheid (waarin door producenten aangegeven sluiting van centrales is meegenomen) is er aanvullend zo’n 2–3 GW extra vermogen nodig in 2035.
Zorg dat het onderzoek wordt afgerond naar de invoering van capaciteitsmechanismen die geschikt zouden kunnen zijn voor de Nederlandse situatie en een te snelle terugval van bestaand regelbaar vermogen zouden kunnen voorkomen en gebruik de uitkomsten in de verdere besluitvorming. Stimuleer de ontwikkeling van vraagrespons voor leveringszekerheid en onderzoek maatregelen die middellange en lange termijn opslag (LDES) stimuleren.
Een betrouwbaar energiesysteem is de basis van onze economie en samenleving. Zonder energie geen productie, geen voedsel, geen warm huis.
Ons energiesysteem verandert snel. Waar 80% van ons gebruik nog fossiel is, maken we de omslag naar schone energie via elektrificatie, waterstof, groen gas en CO₂-opslag. De gasvraag daalt, maar minder snel dan gedacht: alternatieven komen nog niet op tempo. Elektriciteit maakt nu zo’n 20% van ons energieverbruik uit. Dat aandeel groeit hard door wind en zon – goed voor het klimaat én voor onze energie-onafhankelijkheid.
Maar die groei brengt nieuwe uitdagingen. Als het niet waait of de zon niet schijnt, moet er voldoende regelbaar vermogen en opslag beschikbaar zijn. Zolang dat ontbreekt, blijven we afhankelijk van import en kwetsbaar bij geopolitieke spanningen.
Als we onze leveringszekerheid en strategische autonomie niet op orde hebben, wordt energie opnieuw onzeker en duur. Zonder voldoende eigen productie en reserves Is Nederland kwetsbaar voor prijssschommelingen en komt de voorzieningszekerheid onder druk te staan.
Zonder stevige alternatieven blijft Nederland afhankelijk van geïmporteerd aardgas. De aardgasbergingen beschermen ons nu nog voor een groot deel tegen pieken en dalen in vraag en aanbod van zowel gas als elektriciteit. Maar die bescherming is tijdelijk: als import stokt of de vraag piekt, kan de levering niet worden gegarandeerd. De maatregelen die we nu hebben, zijn niet berekend op langdurige crisissen van die omvang. Tegelijk verliest de elektriciteitsmarkt regelbaar vermogen: kolencentrales verdwijnen, en meerdere gascentrales zijn volgens de Monitor Leveringszekerheid 2025 van TenneT economisch niet levensvatbaar. Daardoor wordt ons energiesysteem steeds weersafhankelijker.
Flexibiliteit via batterijen en vraagsturing groeit wel, maar nog niet snel genoeg om het verlies aan regelbaar vermogen op te vangen. Naar huidige inschatting is in 2035 nog 2 tot 3 GW extra regelbaar vermogen nodig om de leveringszekerheid te behouden.
Zonder investeringen in die zekerheid blijft Nederland kwetsbaar voor energiecrisissen. Een dunkelflaute (periode zonder zon en wind) gecombineerd met een storing in infrastructuur of gasimport kan leiden tot tekorten, torenhoge prijzen en maatschappelijke ontwrichting.
Een ander toekomstbeeld is mogelijk! Met tijdige investeringen kunnen we bouwen aan een energiesysteem dat schoon, betrouwbaar én weerbaar is. Wind op zee blijft daarbij de kurk waarop de verduurzaming drijft. Door de routekaart van 21 GW in 2032 volledig te realiseren en door te groeien richting 2040 benutten we de investeringen die al zijn gedaan en profiteren we van wind op zee. Daarnaast kunnen we onze afhankelijkheid van aardgas en conventionele centrales verkleinen door te investeren in waterstofopslag, groen gas, interconnecties en het flexibiliseren van de elektriciteitsvraag.
Toch kunnen we voorlopig nog niet zonder de bestaande aardgasinfrastructuur en elektriciteitscentrales. Het beschikbaar houden van gasbergingen, LNG-importcapaciteit en gascentrales blijft essentieel om het energiesysteem stabiel te houden. Door gascentrales te verduurzamen – met groen gas, doorbouw naar waterstof of door CO₂-afvang (CCS) – blijven ze regelbaar én leveren ze in de toekomst CO₂-arm vermogen.
Strategische buffers en noodvoorraden vergroten onze weerbaarheid tegen geopolitieke spanningen en plotselinge schaarste – een modern equivalent van de olievoorraden uit de jaren ’70. En door sneller over te schakelen op hernieuwbare gassen verkleinen we niet alleen onze klimaatimpact, maar ook onze afhankelijkheid van geïmporteerd aardgas. Zo ontstaat een energiesysteem dat schoon en betaalbaar is, én zekerheid biedt dat het licht blijft branden.
Netbeheer Nederland vraagt bij overheden en medeoverheden aandacht voor de nut en noodzaak van een integraal energiesysteem, dat niet alleen leunt op elektriciteit. Gebruik van diverse energiebronnen draagt bij aan een duurzamer systeem dat de leveringszekerheid op een hoog niveau houdt. De netbeheerders zijn actief in diverse projecten:
Gasunie heeft in 2022 extra LNG-capaciteit toegevoegd aan de Nederlandse markt met de ontwikkeling van de tijdelijke terminal in de Eemshaven, waardoor de gasprijzen daalden. In 2026 zal Porthos starten, het eerste grootschalige CO₂-opslagproject in de Noordzee van Gasunie, EBN en Havenbedrijf Rotterdam. Dit maakt het mogelijk voor de industrie om betaalbaar te kunnen verduurzamen. Daarnaast opent Gasunie in 2026 het eerste deel van het nationale waterstofnetwerk in Rotterdam en breidt het warmtenet van Warmtelinq verder uit.
TenneT werkt aan ruim 600 projecten op land om het elektriciteitsnet te versterken: van nieuwe stroomsnelwegen (380 kV) en hoogspanningsstations tot klantaansluitingen en reconstructies. Ook op zee bouwt TenneT hard door: inmiddels is 4,5 GW windvermogen operationeel, 1,5 GW in aanbouw en 4 GW vergund. Daarmee ligt Nederland op koers naar 9 GW wind op zee in 2030. TenneT ontwikkelt daarnaast LionLink, een hybride interconnector met het Verenigd Koninkrijk, en werkt met andere Noordzeelanden aan verdere koppeling van netten op zee.
Samen met de regionale netbeheerders werkt TenneT aan marktvernieuwingen die flexibiliteit en voorzieningszekerheid versterken – zoals kwartierprijzen, Europese platforms voor balancering en efficiëntere benutting van grenscapaciteit. Tot slot onderzoekt TenneT met de Flexibility Needs Assessment hoeveel en welk type flexibiliteit nodig is om het systeem stabiel te houden, aanvullend op de jaarlijkse Monitor Leveringszekerheid.