Uit Net NL Special Slimme meter: NextGen: de meter van (over)morgen
Nog voordat in 2022 de laatste huishoudens in Nederland ‘hun’ slimme meter krijgen, wordt er alweer gewerkt aan een volgende generatie meters. Gezamenlijk ontwikkelen de regionale netbeheerders deze ‘NextGen’. Tijd voor een eerste verkenning: waarom, wie, wat en hoe? De antwoorden geeft Benaissa el Hammadi, directeur Asset Management bij Stedin en voorzitter van de stuurgroep NextGen.
Waarom nu al nadenken over een nieuwe generatie slimme meters?
“Netbeheerders zijn gewend ver vooruit te kijken. Een slimme meter gaat al gauw 15 tot 20 jaar mee – een periode waarin enorm veel kan veranderen. Bedenk maar: de allereerste iPhone kwam in 2007 op de markt. Dat is pas 14 jaar geleden! We willen natuurlijk dat de nieuwe generatie slimme meters zo toekomstbestendig mogelijk is. Daarom is het zaak tijdig te anticiperen. Daarnaast is er een heel praktische aanleiding: de telecomproviders stoppen in 2029 met GPRS, een technologie waarmee in het gsm-netwerk data worden verzonden. Een deel van de huidige slimme meters maakt daar gebruik van. Die moeten de regionale netbeheerders over een paar jaar dus vervangen. Daar sorteren we nu alvast op voor.”
Wie werken mee aan deze ontwikkeling?
“De regionale netbeheerders trekken hierin nadrukkelijk samen op, met onze klanten als belangrijkste stakeholders. We moeten voldoen aan hún vraag, nu en in de toekomst. Maar er is veel expertise nodig om dat goed te doen. Het ministerie van EZK heeft ideeën bij de vernieuwing, net als onze toezichthouders. We stemmen bijvoorbeeld af aan welke normen de toekomstige meters moeten voldoen, zeker nu er steeds meer vermogenselektronica in huishoudens komt. Verder kijken we naar collectiviteitsaanbieders, naar datadiensten die in de toekomst via de meter aangeboden kunnen worden en naar koppelingen met de laadinfrastructuur. Daarbij zijn zeer diverse experts betrokken, zoals van DNV-GL (het vroegere KEMA, red.) en van meetinstituut NMi. We oriënteren ons dus erg breed, zodat we de juiste functionaliteiten inbouwen voor de dienstverlening van de toekomst.”
Om hoeveel meters gaat het en hoeveel tijd is er voor die vervanging?
“GPRS werkt na 2029 niet meer, dus voor die tijd moeten deze meters vervangen worden. Het gaat om zo’n 4 miljoen meters. Netbeheerders hebben inmiddels erg veel ervaring met massale vervanging van meters, maar dan nog hebben we wel een paar jaar nodig voor deze operatie. We zetten erop in om de nieuwe generatie meters ruimschoots voor 2029 beschikbaar te hebben. Dat is ambitieus, maar ik verwacht dat dat lukt.”
We oriënteren ons erg breed, zodat we de juiste functionaliteiten inbouwen voor de dienstverlening van de toekomst
Waaraan moet de NextGen slimme meter voldoen?
“We zijn nu volop bezig om dat in kaart te brengen. Kernbegrip bij NextGen is fit for the future; de nieuwe generatie meters moet de dienstverlening kunnen leveren die onze klanten in de toekomst nodig hebben. Daar doen we ons best voor, al zullen we nooit álle toekomstwensen kunnen vervullen. Daarnaast willen we als netbeheerders graag onze energienetten kunnen blijven monitoren en ook actiever besturen, zeker naarmate het gebruik steeds dynamischer wordt, bijvoorbeeld door teruglevering. We onderzoeken dus ook hoe we dat het best kunnen doen via de slimme meters.”
Nieuwe toepassingen zijn altijd spannend. Zijn er al voorbeelden van?
“Dan kun je denken aan demand respons, actieve vraagsturing. Daarbij vraag je de klant om, tegen een vergoeding, op een ander moment het net te gebruiken.
Dat levert de klant een financieel voordeel op en het net wordt beter benut, zodat we de netkosten voor de energietransitie minimaal houden. Of denk aan de inzet van accu’s van elektrische auto’s als buffer voor het energiesysteem. Dit zijn slechts voorbeelden, maar het energiesysteem zal steeds dynamischer worden – er gaat veel veranderen. En wij proberen daarop in te spelen.”
Welke stappen zetten de netbeheerders op weg naar productie van een nieuwe meter?
“Het is natuurlijk een samenspel met de marktpartijen die de meters doorontwikkelen en straks moeten produceren. In mei is met een fiks aantal partijen de marktverkenning gestart. In het tweede of begin derde kwartaal leggen we voor wat onze wensen zijn. Partijen kunnen dan aangeven wat ze kunnen leveren en wat niet, maar ook of ze nieuwe mogelijkheden zien. Met al die informatie werken we dan toe naar een aanbesteding.”
Het is een samenspel met de marktpartijen die straks de meters moeten produceren
Is er voldoende motivatie in de markt voor vernieuwing?
“Die motivatie ontstaat vanzelf. We vragen naar nieuwe mogelijkheden bij de huidige meterleveranciers, maar ook bij partijen die doorgaans innovatiever van aard zijn. Wie met betere en innovatieve oplossingen komt, maakt een grotere kans om in de aanbesteding succesvol te zijn. Deze verkenning vindt bovendien plaats ruim vóór de daadwerkelijke aanbesteding. Zo krijgen partijen de tijd om nieuwe toepassingen te ontwikkelen. We hopen dat we ze met die prikkels voldoende kunnen motiveren. Daarnaast hebben de netbeheerders zelf natuurlijk ook flink wat ideeën en expertise in huis. Daarom hebben we besloten om functionaliteiten te gaan onderzoeken, om te ontdekken of die succesvol kunnen zijn. Dat doen we in Proof of Concepts, PoC’s. Voorbeelden kan ik daar nog niet van geven, het besluit is zonet genomen.”
Op weg naar vernieuwing. Waar liggen de grenzen?
“We kijken op dit moment naar alles wat nieuw en innovatief is. Die verkenning doen we grondig, want we willen niks over het hoofd zien. In de stap daarna gaan we op zoek naar de balans: hoe blijft de nieuwe generatie meters toekomstbestendig voor onze klanten, en de ontwikkeling toch betaalbaar? En dan moeten we mogelijkheden schrappen. Functionaliteiten die zeer beperkt of pas na 15 jaar benut gaan worden, die bouwen we niet in. Dat zou kapitaalvernietiging zijn.”
Welke rol spelen privacy en data-governance?
“Privacywetgeving is voor ons een randvoorwaarde; niet voor niks zijn klanten en de toezichthouder belangrijke stakeholders. De slimme meter legt veel inzicht en controle bij de klant, die bepaalt wat er met de data gebeurt. Dat is mooi én terecht. We hebben bovendien een heel actieve toezichthouder die niet schroomt om in te grijpen als de privacy onvoldoende geborgd zou zijn.”
Trefwoorden: flexibliteit, modulariteit en veiligheid
Daan Schut, Chief Transition Officer Alliander: "We ontwerpen de hardware van de ‘NextGen’-meter voor de komende decennia in een tijd waarin de wereld in extreem tempo digitaliseert. Flexibiliteit en modulariteit zijn dan ook erg belangrijk. Zo kan de slimme meter van de toekomst steeds weer snel worden aangepast om aan te sluiten bij de ontwikkelingen in de energietransitie. Daarbij hechten we veel belang aan de veiligheid van deze meters als het gaat om het uitwisselen van data. Want ondanks dat data van groot belang zijn om de energietransitie verder invulling te geven, is het onze plicht dat we met deze gegevens zorgvuldig en integer omgaan. In een maatschappij die steeds meer data-gedreven wordt, moeten mensen erop kunnen vertrouwen dat hun gegevens veilig zijn en alleen worden gebruikt voor de doeleinden waarvoor zij toestemming hebben gegeven.”