Uit Net NL: Baas in eigen meterkast

In februari maakte de ACM bekend dat vanaf 2018 op één elektriciteitsaansluiting meerdere leveranciers tegelijk hun diensten kunnen leveren. Volgens Annelies Huygen, bijzonder hoogleraar Ordening van de Energiemarkten aan de Universiteit van Amsterdam en werkzaam bij TNO, “een erg goed idee”. Maar ook “een klein eerste stapje op weg naar de veranderingen die de elektriciteits­markt in de toekomst wacht”.

placeholder

In februari maakte de ACM bekend dat vanaf 2018 op één elektriciteitsaansluiting meerdere leveranciers tegelijk hun diensten kunnen leveren. Volgens Annelies Huygen, bijzonder hoogleraar Ordening van de Energiemarkten aan de Universiteit van Amsterdam en werkzaam bij TNO, “een erg goed idee”. Maar ook “een klein eerste stapje op weg naar de veranderingen die de elektriciteits­markt in de toekomst wacht”.

De ACM heeft hoge verwachtingen van de nieuwe maatregel. In het persbericht daarover stelt bestuurslid Henk Don dat consumenten en bedrijven hierdoor meer keuzes krijgen in leveranciers voor het afnemen en terugleveren van stroom. Dat kan financieel aantrekkelijk zijn. Volgens Don draagt het ook bij aan de energietransitie, omdat het elektrisch vervoer stimuleert en zorgt voor meer concurrentie in duurzaam geproduceerde elektriciteit.

NET-NL_HOOFDBEELD_02_1600x768-111

Steeds minder stabiel

Annelies Huygen vindt dat we elke kans om de flexibiliteit in het energiesysteem te vergroten met beide handen moeten aanpakken. Huygen: “Het is nog lastig om te beseffen wat er allemaal op de elektriciteitsmarkt gaat veranderen. Volgens de afspraken in het Energieakkoord groeit het aandeel duurzame elektriciteit van 10 procent nu, naar 30 procent in 2020 en naar verwachting tot 50 procent in 2030. Mogelijk worden er ook kolencentrales gesloten. Daarmee neemt de stabiele productie flink af. Maar het elektriciteitsnet moet wel gebalanceerd blijven. Lossen we dat internationaal op, nationaal, of op locatie? Op dit moment weten we nog helemaal niet goed hoe we dat gaan doen en of het gaat lukken.”

Huygen ziet bij lokale elektriciteitsnetten nu al problemen ontstaan door elektrificatie. “Er komen steeds meer elektrische auto’s, warmtepompen. Er zijn wijken waar het net overbelast raakt als er een paar elektrische auto’s bij komen. Dat net is onderbemeten voor de pieken en zou je moeten gaan verzwaren. Ik denk dat het fysiek onmogelijk is om dat voor alle wijken in Nederland tegelijk te doen. Bovendien: als je het laden van die auto’s kunt spreiden over de dag, dan is die verzwaring helemaal niet nodig.”

Flexibele tarieven

Huygen pleit voor aanpassing van de regelgeving om ook in Nederland flexibele tarieven voor stroomtransport toe te passen. “De netbeheerder heeft nu geen mogelijkheden om te sturen op meer flexibiliteit in plaats van netverzwaring. Er is maar één tarief, dus het tarievengebouw moet veranderen.” Dat sturen op de balans tussen vraag en aanbod alleen maar belangrijker wordt naarmate de energietransitie vordert, lijkt evident. Niet alleen de vraag, maar ook het aanbod van elektriciteit wordt steeds minder constant. Huygen: “Niemand weet precies wat er zal gebeuren, maar het is mijn inschatting dat we steeds meer variatie in energieprijzen gaan zien. Bij pieken en dalen, door opwek met zon en wind. Als we ook kolencentrales sluiten zal dat effect alleen maar groter worden.”

Sturing op afname van energie zien we in Nederland nog nauwelijks. “In Frankrijk zie je het al heel lang”, vertelt Huygen. “Als in de winter de kerncentrales te weinig energie leveren, kunnen mensen zich aanmelden voor arrangementen. Ze krijgen dan korting als ze op bepaalde dagen of tijden geen elektriciteit gebruiken.”

De regelgeving

Door meerdere leveranciers op één aansluiting toe te staan, anticipeert de energiesector op de opkomst van nieuwe vraag in de markt: meer keuzevrijheid voor de consument. Aanleiding was, al enkele jaren geleden, de vraag van exploitanten van windturbines. Zij wilden aparte contracten sluiten voor de productie van de windturbines en het energiegebruik van hun woningen. Dat was niet mogelijk volgens de stringente regels binnen de energiesector, zogeheten codes, die worden gehandhaafd door de ACM.

De ACM heeft vervolgens opdrachten verstrekt aan Netbeheer Nederland en de vereniging Nederlandse EnergieData Uitwisseling (NEDU) voor aanpassing van de codes, die contracten met meerdere leveranciers wel mogelijk maken.

De ACM heeft nu een ontwerpbesluit neergelegd, waarop belanghebbenden tot 12 april kunnen reageren. Na afweging van die reacties zal de ACM een definitief besluit nemen. Dat wordt na de zomer verwacht.

Nieuwe diensten

Zodra er meer differentiatie op prijs is op de elektriciteits­markt, verwacht Huygen een snelle opkomst van nieuwe diensten. Dan komt ook de waarde van meer contracten op een aansluiting tot zijn recht. Voorbeelden van die nieuwe diensten: leasemaatschappijen die stroom voor elektrische auto’s aanbieden. Afnemers van zonnestroom – nu nog niet lonend maar misschien wel als de salderingsregeling na 2020 afloopt. Gespecialiseerde leveranciers die zich richten op datacentra, of op koelinstallaties voor supermarkten. Wie genoeg koel­installaties of elektrische auto’s beheert, kan overcapaciteit op de onbalansmarkt aanbieden. Dat kan geld opleveren voor klanten. Huygen: “Er zijn ontzettend veel mogelijkheden en veel marktpartijen zullen zich op de handel met stroom werpen. Welke diensten ze gaan ontwikkelen en aanbieden? Dat is nog de vraag. En daarna moeten we zien welke oplossingen echt succesvol worden.”

Het is nog lastig te beseffen wat er allemaal gaat veranderen op de energiemarkt’

Beetje flauw

‘Een klein eerste stapje’, noemt Huygen de verruiming om meerdere leveranciers op één aansluiting toe te staan. “Een beetje flauw om dat te zeggen”, voegt ze eraan toe, “want ik vind dat eerste begin enorm belangrijk. Het geeft een psychologisch effect: mensen gaan mogelijkheden zien en daarop inspelen. En het is belangrijk dat de samenleving inziet dat we een heel ander systeem krijgen waarin flexibiliteit nodig is.”

Met het ‘kleine stapje’ doelt Huygen dan ook meer op de opkomst van nieuwe technologieën, waarmee de huidige vraagstukken eenvoudiger en goedkoper kunnen worden opgelost. Een net verzwaren, alleen voor de komst van elektrische auto’s? “Tien jaar later verschijnen de zelfrijdende auto’s die laden op middenspanning of is er goedkope opslag.” Meerdere leveranciers mogelijk maken met dure aanpassingen in elke meterkast? “Met de komst van ‘the internet of things’ communiceren machines met elkaar en zullen ze volledig geautomatiseerd elektriciteit uitwisselen, verhandelen, meten en afrekenen.”

“We werken dus aan tijdelijke verschijnselen”, besluit Huygen. “Die kunnen we heel goed met flexibiliteit en gespecialiseerde diensten oplossen. Zoals de zelfsturende auto onze mobiliteit zal veranderen, leidt duurzame opwek in combinatie met nieuwe technologie tot een heel andere manier waarop we met elektriciteit omgaan.”

De praktijk

Meerdere leveranciers op één aansluiting vraagt aanpassing van de systemen van netbeheerders die de aansluiting registreren. Voor elke extra leverancier moet achter de aansluiting in de meterkast een aparte groep geïnstalleerd worden met een eigen meter. De klant of leverancier die van deze mogelijkheid gebruik wil maken, kan daarvoor vanaf januari 2018 een verzoek doen aan zijn netbeheerder. De klant moet zelf de kosten voor de installatie betalen. Hoe hoog die kosten zijn is op dit moment nog niet bekend.

Netbeheer Nederland verwacht de eerste aanvragen voor aanpassing van de installatie van windmolenexploitanten; zij hebben deze ontwikkeling in gang gezet.

‘Het is nog lastig te beseffen wat er allemaal gaat veranderen op de energiemarkt’

‘Deze eerste stap heeft een belangrijk psychologisch effect. Het is belangrijk dat de samenleving inziet dat we een heel ander systeem krijgen’