Zo werkt het: groen gas

Groen gas wordt gemaakt van opgewaardeerd biogas, dat weer wordt geproduceerd uit afval- en reststromen van onder meer de landbouw, voedingsindustrie en rioolwaterzuivering. Groen gas wordt ingevoed in het bestaande gasnetwerk en is zo één-op-één inzetbaar als vervanging van fossiel aardgas én zorgt voor stikstofreductie. Hierdoor speelt groen gas een belangrijke rol in het realiseren van verschillende Nederlandse klimaatambities.

Maar groen gas biedt meer voordelen. Behalve dat het milieuvriendelijk (CO₂-neutraal en minder methaanuitstoot) is, is het circulair (afval als grondstof), vermindert de afhankelijkheid van fossiele (buitenlandse) energie en biedt het economische kansen (nieuwe banen en innovaties).

Daarbij draagt slim gebruik van energiedragers bij aan een betaalbaar en betrouwbaar energiesysteem. Doorgaans kan er met 1 megawattuur elektriciteit ongeveer 10 megawattuur groen gas worden geproduceerd. Zo kan groen gas de toekomstige elektriciteitsvraag verminderen en structureel bijdragen aan een robuust en integraal energiesysteem.

Hoe groot zijn de potentiële klimaatvoordelen van groen gas in Nederland?
Het doel van de overheid is om in 2031 0,8 miljard kubieke meter aan groen gas te realiseren via een bijmengverplichting voor de energieleveranciers, waarvan naar schatting 400 miljoen kubieke meter aan groen gas uit mestvergisting. Dit levert een reductie op van 2,85 megaton aan broeikasgasemissies. 

Voor 400 miljoen kubieke meter groen gas uit mest is zo’n 22 miljoen ton mest nodig. De Nederlandse veestapel produceerde in 2023 ongeveer 75 miljoen ton mest. Tot nu toe wordt slechts een klein deel hiervan gebruikt om groen gas mee te produceren. Zelfs in een scenario waarin de veestapel fors krimpt zou er voldoende mest beschikbaar zijn om aan de doelstellingen te voldoen. 

Daarnaast kunnen met mestvergisting ook de ammoniakemmissies worden gereduceerd. Hierbij is mestvergisting, naast maatregelen in de stal en stikstofstrippers, een aanvullende oplossing. 

Voor de productie van 0,4 kubieke meter groen gas uit (runder)mest zou op deze manier 10 kiloton aan ammoniakemissies kunnen worden vermeden. Dat is ongeveer 9 procent van het totaal van de ammoniakemissies uit de landbouw en ruwweg 20 tot 25 procent van de resterende opgave voor 2030. Bovenal komt er voor de glastuinbouw 500 kiloton biogene CO2 beschikbaar om de groei van planten te stimuleren.

Hoe zit de cruciale bijmengverplichting in elkaar?  
Om alle voordelen van groen gas te kunnen benutten is het belangrijk dat zowel de vraag als het aanbod worden opgeschaald. Om vraag en aanbod gelijktijdig op te schalen is de bijmengverplichting groen gas ontwikkeld. Deze regeling verplicht energieleveranciers dat ten minste 20 procent van hun geleverde gas bestaat uit groen gas.

Het kabinet heeft onlangs ingestemd met de bijmengverplichting en de verwachting is dat dit begin 2026 naar de Tweede Kamer wordt gestuurd. Uiteindelijk moet de bijmengverplichting per 1 januari 2027 worden ingevoerd. De verplichting loopt in principe door tot en met 2035.

De bijmengverplichting moet ervoor zorgen dat Nederland in 2031 0,8 miljard kuub groen gas per jaar produceert. Netbeheer Nederland ziet dat na de aankondiging van deze doelstelling er al verscheidene projecten zijn die weer op- of herstarten. Hierdoor verwachten we dit jaar voor het eerst meer dan honderd invoeders van groen gas.

Welke recente stappen zijn er in de praktijk gezet? 
Recent hebben netwerkbedrijven Juva, Cogas en RENDO gezamenlijk een bezoek gebracht aan de rioolwaterzuiveringsinstallatie in Echten. Hier wordt sinds kort groen gas geproduceerd én ingevoed in het gasnet van RENDO. De netbeheerder heeft hiervoor een Aansluit- en Transportovereenkomst (ATO) met het Waterschap Drents Overijsselse Delta.

Het waterschap heeft een duurzame groengasinstallatie gebouwd waarmee gas wordt gewonnen uit rioolslib. Bij het zuiveren van rioolwater blijft slib als restproduct over. Dit slib wordt vergist tot biogas. De installatie levert gemiddeld 285 kuub groen gas per uur op. Genoeg om ongeveer 2000 huishoudens van groen gas te voorzien.

Om het gasnet efficiënter te maken, heeft Enexis in de regio’s Tilburg en Mill verschillende netwerken aan elkaar gekoppeld. Dit helpt bij het beter verdelen van groen gas.

Komend jaar wordt het transport van groen gas verder verbeterd: Gasunie plaatst namelijk twee speciale groen gas boosters op centrale plekken in deze netwerken. Deze boosters zorgen ervoor dat er geen (groen) gas overschot in deze netten komt, door het gas door te sturen naar het landelijke gasnet van Gasunie.

In Tilburg werken Enexis, Gasunie en Netbeheer Nederland samen aan een standaardontwerp voor boosterlocaties in heel Nederland. Dit gaat verder dan alleen het aansluiten van de booster op het gasnet. Enexis ontwikkelt ook een aparte installatie om het gas te drogen als er te veel waterdamp in zit. Gasunie zorgt ervoor dat de booster stil en vrijwel emissievrij werkt.

De ontwikkeling wordt dit jaar afgerond. Volgende zomer zijn ze klaar voor gebruik bij de groen gasproductie in Brabant. De netbeheerders willen deze aanpak de komende jaren op meerdere plekken in Nederland toepassen. Voor minstens vijf andere locaties zijn al concrete plannen.

Hoe kunnen netbeheerders regionaal opschalen?  
Regionale netbeheerders kunnen het afzetgebied voor groen gas vergroten door hun gasnetten aan elkaar te koppelen. In sommige gebieden is dit nog wel een uitdaging. Daarom is er een slimme oplossing bedacht: overtollig groen gas wordt zonder drukverhoging overgezet naar een bestaande aardgasleiding van Gasunie, de zogeheten verzamelleiding. Aan het einde van deze leiding wordt het gas samengeperst (gecomprimeerd) en vervolgens ingevoerd in het landelijke hogedruknet.

Om dit mogelijk te maken is een speciaal overstortstation ontwikkeld. Dit station verbindt de regionale netten met de verzamelleiding en zorgt ervoor dat overtollig groen gas veilig en efficiënt wordt overgedragen.

Het gas wordt hierbij niet onder hoge druk gezet, wat energie bespaart. Het overstortstation voldoet aan alle technische en veiligheidsnormen, en zorgt ervoor dat de kwaliteit van het gas (zoals de hoeveelheid waterdamp) binnen de gestelde eisen blijft.