Uit Net NL #43: Nieuw samenspel voor de energietransitie

Leijten: “Pakweg tien jaar terug was er gewoon nog niet veel vernieuwing nodig in de regelgeving. Nu is die noodzaak er wel, de problemen zijn anders. Ik ben sinds vier jaar bestuurder bij de ACM en wij zien het als onze taak om de energietransitie te helpen versnellen, waarbij we vanzelfsprekend oog houden voor de betaalbaarheid. Regelgeving moet niet belemmeren maar faciliteren. De ontwikkelingen in de energietransitie vraagt veel van de netbeheerders, maar ook heel nadrukkelijk van ons.”

Oskam: “We zijn gezamenlijk elke dag vol aan de bak om een operatie met de omvang van de energietransitie zo goed mogelijk te laten verlopen. Daar horen veranderende spelregels ook bij. Netbeheerders leveren daarvoor vaak de informatie aan. De toezichthouder stelt de regels op, toetst die bij andere stakeholders en maakt uiteindelijk onafhankelijk de definitieve keuzes. Soms zouden we zelf andere keuzes maken, maar netbeheerders zijn dan ook geen toezichthouder. Het is heel fijn dat we in de ACM een toezichthouder hebben die meedenkt en proactief kijkt hoe we vraagstukken zo pragmatisch mogelijk oplossen met elkaar.”

Leijten: “Het is maar wat je ingrijpend vindt. We werden geconfronteerd met een ziekenhuis dat geen netaansluiting kon krijgen, een gedeputeerde en een burgemeester aan tafel die zeiden: ‘volgens jullie regels zijn we nog lang niet aan de beurt’. En ook de netbeheerder vond het ongemakkelijk. Wij zijn teruggegaan naar de basis, Europese wet- en regelgeving. Die zegt dat regels objectief, transparant en non-discriminatoir moeten zijn, maar rept helemaal niet over ‘wie het eerst komt, het eerst maalt’. Europese wetgeving biedt dus alle ruimte voor het kader dat we met de netcode maatschappelijk prioriteren hebben opgesteld. Daarmee kunnen netbeheerders vanaf 1 oktober voorrang geven aan bijvoorbeeld scholen, waterschappen en ziekenhuizen. Dit voorbeeld laat goed zien dat we voor andere opgaven staan dan tien jaar geleden.”

Oskam: “Het laat ook zien dat het geen optie is om niets te doen. Dát zou pas ingrijpend zijn. Dan accepteren we dat er geen netcapaciteit is voor ziekenhuizen, dat duizenden partijen in de wachtrij blijven staan terwijl aanvragers ongebruikte capaciteit gereserveerd houden. De dilemma’s achter deze kwesties moeten we echt doorgronden en vervolgens kiezen voor de maatschappelijk meest wenselijke oplossingen.”

Oskam: “We hebben haast, en alle partijen op de wachtlijst voor een aansluiting willen graag morgen een oplossing. Vraag is dan vooral: hoeveel tijd neem je voor een gesprek met elke partij over eventuele flexcapaciteit die ze kunnen bieden? En wanneer trek je een streep en besluit je om uniforme maatregelen in te voeren? Dat is niet fraaier, maar vaak wel sneller.”

Leijten: “Ja, een herkenbaar dilemma. Voor ons is het van belang dat we bij het vaststellen van onze netcodes expliciete, navolgbare keuzes maken. We schakelen veel sneller dan in het verleden, maar wel in een zorgvuldig proces met consultatierondes, zodat alle belanghebbenden kunnen reageren. Uiteindelijk maken we dan onze afweging, transparant en zorgvuldig. Zodat iedereen weet waar hij aan toe is. En wie het niet eens is met de beslissingen, kan uiteraard naar de rechter stappen. Dat gebeurt regelmatig.”

Leijten: “Bedrijven die met flexvermogen spitsmijden, krijgen daarvoor een beter lonende vergoeding, er is al een mogelijkheid om capaciteitsbeperkende contracten te sluiten, we gaan cablepooling gedogen (één aansluiting voor bijvoorbeeld een wind- en zonnepark samen; red.) en zolang de codewijziging van de netbeheerders nog niet klaar is, staan we ook pilots van groepstransportovereenkomsten toe als ze bij ons gemeld worden. Dat zijn allemaal situaties waarin de regelgeving tot voor kort niet meehielp om het net slimmer te benutten. Op 18 april – wij noemen het bij de ACM nog steeds ‘congestiedag’ – presenteerden we een serie van deze netcodes. Het is nu belangrijk dat de geboden ruimte ook echt gebruikt gaat worden. Nu moeten netbeheerders en marktpartijen deze regels gaan uitvoeren en toepassen. Dat vraagt nog best wat inspanning, maar het issue van de knellende regelgeving kan geen argument meer zijn. Doemen er onverhoeds toch problemen op, dan kunnen partijen zich melden bij ons of bij de netbeheerder, dan zoeken we weer naar nieuwe oplossingen.”

Oskam: “We geloven erg in de kracht van eenduidige spelregels waar dat kan. Dat geeft helderheid, rust en ruimte om te focussen op zaken die extra aandacht vragen. In dat speelveld werken we samen met de ACM. We zijn heel blij met het maatwerk dat we als netbeheerders nu kunnen gaan leveren. Maar het is een uitdaging om de menskracht te vinden waarmee we ook daadwerkelijk de diensten kunnen bieden die het nieuwe reguleringskader mogelijk maakt aan de 8 miljoen huishoudens en bedrijven die we aansluiten.”

Leijten: “Het is daarbij steeds de vraag: wat leidt maatschappelijk tot de meest gewenste uitkomst? Dat zijn afwegingen van maatschappelijke kosten en baten. Uitstel van de bouw van een woonwijk of school, versus inhuren van arbeidskrachten of tegen een hoog tarief met bedrijven afspraken maken over flexibiliteit.”

Oskam: “De volgende fase in de energietransitie gaat plaatsvinden in de regio – met soms grote regionale verschillen. De dilemma’s worden daarmee ook steeds regionaler. Gemeente 1 gaat aan de slag met groen gas, gemeente 2 met waterstof. Dat betekent ook iets voor de keuzes in de regelgeving. Het is heel waardevol als de toezichthouder ook daar meekijkt en samen met regionale netbeheerders actief in gesprek blijft met alle relevante partijen.”

Leijten: “Mijn oproep aan netbeheerders – we hebben er al afspraken over gemaakt – luidt: zorg ervoor dat partijen goed inzicht krijgen in planningen van voor hen relevante projecten. De navolgbaarheid van investeringsplannen kan echt beter. Iedereen heeft er recht op om ten minste te weten waar hij aan toe is en om te kunnen zien of en waarom er vertragingen zijn, en waartoe die leiden. Dat is complex en vraagt veel van de organisaties, die toch al kampen met tekort aan personeel en langdurige procedures – dat zien we ook. Maar transparantie en duidelijkheid zijn ontzettend belangrijk voor het draagvlak voor de energietransitie.”

‘Dat mag niet van de ACM’. Terecht of onterecht, naar regelgeving werd nogal eens gewezen als een belemmerende factor. Maar de tijden lijken veranderd, blijkt onder andere uit het pakket netcodes dat de ACM in april presenteerde. Dat biedt netbeheerders en gebruikers meer mogelijkheden om de bestaande ruimte op het net optimaal te benutten. Ook wil de ACM het mogelijk maken om via experimenten vooruit te lopen op aanstaande regelgeving en besluiten. Voorwaarde is dat de experimenten helpen tegen netcongestie. Het pakket netcodes dat de ACM in april presenteerde gaat onder meer over:

• non-firm capaciteitscontracten - grootverbruikers in congestiegebieden verminderen zonodig hun verbruik;
• maatschappelijk prioriteren - maatschappelijk grote belangen komen met prioriteit in aanmerking voor transportcapaciteit.
• wijziging congestiemanagement - netbeheerders moeten regelbaar vermogen van netgebruikers eerder zien als ‘beschikbaar’ en meer duurzame opwek toegang verlenen tot het net.

Klik hier voor meer informatie over het maatregelenpakket van ACM.