Waarom de komst van de Energiewet zo belangrijk is
Op 1 januari 2026 zal de nieuwe Energiewet inwerking treden. De wet vervangt de Gaswet en Elektriciteitswet en biedt een toekomstbestendig kader voor de energietransitie. Voor bedrijven, huishoudens en netbeheerders komen er meer mogelijkheden om energie flexibel te gebruiken en zo de netcapaciteit beter te benutten. Tegelijk wordt de uitwisseling van data goed geregeld. Dat dit alles goed wordt vastgelegd is belangrijk om het energiesysteem te moderniseren.
Eind jaren '90 heeft de Europese Unie richtlijnen geïntroduceerd om de nationale energiemarkten toegankelijk te maken voor private partijen. Nederland heeft hier opvolging aan gegeven met een nieuwe Elektriciteitswet in 1998 en een nieuwe Gaswet in 2000. Beide wetten bieden een juridisch kader voor het transport en de levering van respectievelijk elektriciteit en gas.
Voor de komst van deze wetten werd zowel het transport als de levering van elektriciteit en gas door nutsbedrijven gedaan, maar met de komst van de Elektriciteitswet en Gaswet is de levering geprivatiseerd. De energie-infrastructuur en het transport bleef in de publieke handen van de netbeheerders. Later zijn er nog enkele wijzigingen gedaan, bijvoorbeeld om het toezicht en de transparantie aan te scherpen.
De nieuwe Energiewet is met brede steun aangenomen door de Tweede Kamer en vervangt de verouderde elektriciteit- en gaswetgeving. Met de nieuwe Energiewet wordt een moderniseringsslag gemaakt. De regels sluiten beter aan bij het nieuwe energiesysteem, met meer duurzame lokale energieproductie, opslag en het beter benutten van de netcapaciteit.
Ook verdwijnen onnodige verschillen tussen regels voor gas en elektriciteit en wijzigen verschillende begrippen in de nieuwe wet. Voor regelgeving rond warmte en waterstof lopen aparte trajecten.
Nieuwe begrippen
Ons energiesysteem is in de loop der jaren enorm veranderd en dat is ook terug te zien in de termen die in de nieuwe wet gebruikt worden. De meeste termen zijn eenvoudig in ons werk toe te passen, maar een aantal begrippen hebben wel een enorme impact op ons werk en onze communicatie. Zo is de term ‘netbeheerder’ in de wet vervangen door distributiesysteembeheerder (regionale netbeheerder) en door transmissiesysteembeheerder (landelijke netbeheerder).
In publieke communicatie, dus alle niet-juridische documenten, blijven netbeheerders de termen gebruiken die het meest herkenbaar zijn voor onze klanten. Denk aan termen als ‘netbeheerder’ en ‘elektriciteits- of gasnet’.
Zo goed mogelijk benutten van de netcapaciteit
Voor netbeheerders is de komst van de Energiewet belangrijk omdat het meer mogelijkheden biedt om het elektriciteitsnet beter te benutten. Dat is belangrijk omdat een modern energiesysteem de beschikbare netcapaciteit zo goed mogelijk benut. Netbeheerders kunnen straks bijvoorbeeld meer innovatiemogelijkheden, uitgebreidere cable pooling (meer partijen op dezelfde aansluiting) en energiehubs mogelijk maken.
Eerder lag de focus van de energietransitie hoofdzakelijk op het vergroten van de productie van hernieuwbare energie en elektrificatie. Inmiddels is daar het belang van flexibel energiegebruik bijgekomen.
Nu wordt de productie van hernieuwbare energie op piekmomenten afgeschaald omdat er op die momenten te weinig transportcapaciteit of onvoldoende energievraag is, waardoor duurzaam opgewekte energie verloren gaat. Door de energievraag meer af te stemmen op de beschikbaarheid van duurzame energie hebben we minder fossiele energie nodig. Daarnaast kunnen we de beschikbare netcapaciteit beter benutten door de energievraag te verminderen op drukke momenten en te verschuiven naar de dalmomenten.
Daarbij speelt dat energieproductie eerder alleen centraal plaatsvond. Nu een groot deel van de hernieuwbare energie lokaal wordt geproduceerd, ontstaat er ook een lokale behoefte om het net zo goed mogelijk te benutten. Netcongestie is immers tijd- en plaatsgebonden. Een modern energiesysteem vraagt daarom om oplossingen die lokaal op het juiste moment kunnen acteren.
Meer grip op de energierekening
Door de energietransitie hebben veel huishoudens en bedrijven de afgelopen jaren zonnepanelen aangeschaft. Zij zijn niet langer alleen energieconsument, maar produceren ook actief energie.
Met de nieuwe Energiewet komen er meer mogelijkheden voor actieve afnemers om onderdeel te worden van de energiemarkt, worden er wettelijke kaders gesteld aan nieuwe technologieën, nieuwe productielocaties en is het wettelijk kader voorbereid op nieuwe vormen van energiedelen.
Daarnaast wordt het eenvoudiger voor huishoudens en bedrijven om hun eigen data in te zien of te delen met dienstverleners zoals een prijsvergelijker of energieverbruiksmanager. Daarbij worden duidelijke kaders gesteld voor de metingen, datakwaliteit, privacy, identificatie, bescherming en beveiliging van de energiedata.
Om huishoudens en bedrijven hun energieverbruik, -kosten en -besparingen ook accuraat te laten vergelijken is aanvullende gegevensuitwisseling noodzakelijk. In de Energiewet is daarom vastgelegd dat energiedata, energiecontracten en de slimme meterdata eenvoudiger inzichtelijk moeten worden voor huishoudens en bedrijven. Hierdoor zijn consumenten beter geïnformeerd, kunnen zij bewuster omgaan met energie en krijgen zij meer grip op hun energierekening.