Energietransitie mag geen oneerlijke kostenpost worden voor huishoudens
‘Het kabinet wil de directe kosten van klimaatbeleid voor de samenleving laag houden. Zo wordt de energietransitie haalbaar en betaalbaar.’ Een prachtig uitgangspunt in de Miljoenennota 2019. Echter, het huidige bekostigingssysteem voor de energienetten staat een eerlijke verdeling van de kosten in de weg. Netbeheer Nederland – de koepel van netbeheerders – pleit dan ook voor snelle aanpassing om het maatschappelijk draagvlak voor de energietransitie te behouden.
Hoe ons nieuwe energiesysteem er precíes uit zal zien, weet nog niemand. Vast staat dat iedereen keuzes zal moeten maken; niet alleen bestuurders en bedrijven, maar ook elk individueel Nederlands huishouden. Daarom is breed draagvlak in de samenleving voor de grote veranderingen die eraan komen, onontbeerlijk.
De netbeheerders staan voor miljardeninvesteringen om het energiesysteem – grotendeels onzichtbaar voor de gemiddelde Nederlander – ingrijpend aan te passen. Van een relatief simpel transportsysteem (van energieproducent naar afnemer) tot een complex netwerk om energiestromen uit wind en zon lokaal te kunnen opvangen en verdelen of op te slaan. De netten – een kostbaar collectief bezit – dienen immers als wegennet voor alle nieuwe mogelijkheden.
Onrechtvaardigheid
Alle Nederlandse huishoudens betalen mee aan die investeringen in de netten, via een bijdrage in hun energienota. Er zit echter een onrechtvaardigheid is het systeem. Op dit moment namelijk worden de netkosten alleen nog verdeeld over de afnemers van energie. Producenten betalen alleen om toegang te krijgen tot het net, maar niet de systeemkosten. De nieuwe energie-producerende bedrijven – zoals grote zonneparken – dragen dus niets bij aan de investeringen die nodig zijn om hun duurzame energie te af te voeren. Anders gezegd: de extra dikke kabels en transformatoren die daarvoor nodig zijn, worden door u en mij betaald.
Gasnetten: minder aansluitingen, hogere kosten
Ook de gasleidingen in ons land worden nu betaald door alle huidige gasgebruikers. Onderhoud, vervanging en straks verwijdering van de gasnetten kosten veel geld. Langzaam beginnen we te wennen aan het idee dat we in de toekomst een land worden zònder gasleidingen naar elk adres. Of: met gasleidingen in een regio waar groen gas beschikbaar is. Stukje bij beetje zullen straten en wijken op een andere manier verwarmd worden en mensen hun gasfornuis vervangen voor bijvoorbeeld inductie. Dat betekent dat steeds minder gebruikers de kosten voor het gasnet zullen moeten dragen. Het is dan ook te verwachten dat die kosten dan per aangesloten adres flink zullen stijgen. Immers, ook met minder aansluitingen moet het gasnet veilig en betrouwbaar blijven voor degenen die er wèl van afhankelijk zijn.
Betaalbaar en kansrijk voor iedereen
Het wordt tijd om de kosten van de energienetten eerlijk te verdelen. Anders zal een onevenredig deel van de noodzakelijke extra investeringen terecht komen bij particuliere huishoudens. Het is mogelijk om simpel en snel een nieuw bekostigingssysteem te ontwerpen – we hebben prima suggesties – waarbij alle partijen die gebruik maken van het energiesysteem een eerlijk deel betalen. Daarmee houden we de energietransitie betaalbaar en kansrijk voor álle Nederlanders.