Netbeheerders werken in een gereguleerde markt. De Autoriteit Consument & Markt (ACM) houdt toezicht en stelt een maximumtarief voor het transport van energie vast. Netbeheerders hebben geen directe concurrenten, want het zou te duur zijn om meerdere netten naast elkaar aan te leggen. Netbeheerders werken daarom allemaal in een eigen regio. Wel vergelijkt de ACM de prestaties van de netbeheerders onderling via de zogenoemde ‘maatstafconcurrentie’, zodat netbeheerders efficiënt blijven werken.
Wettelijke taak
Om keuzevrijheid mogelijk te maken zijn activiteiten op de vrije energiemarkt (het produceren, verhandelen en leveren van energie) en het beheer van de energienetten van elkaar gescheiden. De netbeheerders hebben twee hoofdtaken: zij beheren de fysieke netinfrastructuur en zij faciliteren het functioneren van de markt.
De netbeheerders hebben een wettelijke taak om gezamenlijk codevoorstellen te doen. Netbeheer Nederland coördineert dit proces. De codevoorstellen vormen de basis voor de tarievenstructuur van de transportkosten.
Informatieplicht aan de ACM
Eens in de twee jaar moeten de netbeheerders aan de ACM een Kwaliteits- en Capaciteitsdocument (KCD) afgeven. De netbeheerders brengen daarin verslag uit over hun prestaties op het gebied van de kwaliteit en de capaciteit van hun net. Ook presenteren ze daarin hun plannen om de kwaliteit en capaciteit op niveau te houden, bijvoorbeeld plannen voor investeringen in vervanging en uitbreiding van hun netten. De ACM doet ook verzoeken om informatie over de jaarlijkse kwaliteitsprestaties en kenmerken van de netten. Dan gaat het bijvoorbeeld over de ouderdom en soorten materiaal van de netten en om financiële gegevens.
Gebruikersplatform Elektriciteits- en Gastransportnetten
Op grond van de Elektriciteitswet 1998 en de Gaswet moeten de gezamenlijke netbeheerders aan de toezichthouder voorstellen doen met betrekking tot de technische voorwaarden en tariefstructuren die zij voor hun aangeslotenen willen gaan hanteren. De ACM stelt deze voorwaarden en tariefstructuren vast.
De gezamenlijke netbeheerders moeten op grond van de wet vooraf over deze voorstellen overleggen met “representatieve organisaties van partijen op de elektriciteitsmarkt” respectievelijk "representatieve organisaties van netgebruikers op de gasmarkt”. Dit overleg is geformaliseerd in het Gebruikersplatform Elektriciteits- en Gastransportnetten. Inmiddels zijn al veel belangenorganisaties in het platform vertegenwoordigd. Een representatieve organisatie die voor deelname aan dit platform in aanmerking wil komen, kan zich aanmelden bij Netbeheer Nederland. In de praktijk wordt met name in het kader van bezwaar- en beroepsprocedures door de ACM en het College voor Beroep en bedrijf getoetst of een organisatie een representatieve organisatie in de zin van de wet is.
Energiewetten
De energiesector heeft te maken met eigen wet- en regelgeving. Naast Europese richtlijnen en verordeningen zijn er de Nederlandse wetten: de Elektriciteitswet 1998, de Gaswet en de Wet onafhankelijk netbeheer.
Elektriciteitswet 1998
De Elektriciteitswet 1998 vormt een belangrijke basis voor de vrije markt in de sector energie. Met de invoering van de wet konden verschillende producenten en leveranciers stroom aanbieden. Consumenten kunnen nu zelf hun aanbieder kiezen.
Gaswet
De Gaswet dateert van 2000. De Gaswet maakt het mogelijk dat meerdere aanbieders van gas op de markt actief zijn.
Wet onafhankelijk netbeheer
De Wet onafhankelijk netbeheer bepaalt dat netbeheerders geen andere (commerciële) activiteiten mogen uitvoeren dan het beheren van de elektriciteits- en gasnetten. Het beheer van de netten staat los van de productie en levering van elektriciteit en gas om ervoor te zorgen dat het net zelf en het beheer daarvan van goede kwaliteit zijn.
