Netbeheerders onderschrijven oproep PBL: er zijn scherpe, fundamentele keuzes nodig
Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) heeft de overheid in twee nieuwe studies opgeroepen scherpe keuzes te maken voor de toekomst van Nederland. Netbeheerders ondersteunen deze oproepen en pleiten voor een integraal energiesysteem met elektriciteit, waterstof, warmte en groen gas en het beter benutten van de netcapaciteit. Stilzitten is geen optie. Want als we niets doen bouwen we uiteindelijk aan een duurder energiesysteem dan nodig. We hebben daarom scherpe, fundamentele keuzes nodig, ook op het gebied van energieplanologie.
In Balans van de Leefomgeving 2025 schetst het PBL de tweejaarlijkse stand van de leefomgeving. Hierin constateert het PBL dat verschillende leefomgevingsdoelen, zoals op klimaat, energie en woningbouw, ver buiten bereik liggen en vooruitgang al vijftien jaar stagneert. Ondertussen neemt de urgentie verder toe en kunnen de noodzakelijke keuzes niet langer worden uitgesteld.
In Keuzes voor de Leefomgeving 2025 worden deze keuzes daarom in twaalf opgaven uiteengezet voor het nieuwe kabinet. Voor een toekomstbestendig energiesysteem zijn drie zaken van cruciaal belang: een integraal energiesysteem, waarin het maximaal benutten van de netcapaciteit de standaard is en waarvoor energieplanologie de basis vormt.
Kies voor een integraal energiesysteem
Nederland heeft grote ambities en vraagstukken rondom bedrijvigheid, nieuwbouw en de energietransitie. Naar verwachting gaat het gebruik van elektriciteit stijgen van 17% van het totale energiegebruik nu, naar 40 tot 60% in 2030. Het opwekken van duurzame elektriciteit stijgt in 2030 naar ongeveer 70%. De komende 25 jaar moeten er daarom 670 hoog- en middenspanningstations worden gebouwd en 100.000 kilometer kabel voor het elektriciteitsnet worden aangelegd.
De vraag groeit echter sneller dan dat netbeheerders kunnen bijbouwen. Dat komt door een schaarste aan personeel, materialen, ruimte en tijd. Netbeheerders hebben ruim 20.000 extra technici nodig tot 2030, leveranciers moeten ook opschalen en vergunningstrajecten die op kunnen lopen tot tien jaar moeten worden verkort om tempo te maken.
We moeten daarom ook aan de slag met alternatieve infrastructuur voor warmte, waterstof en groen gas. Zo ontstaat het zogenoemde integrale energiesysteem. Een energiesysteem waarin Nederland beschikt over meerdere duurzame energiebronnen, die onderling samenwerken. Zo blijft het energiesysteem betrouwbaar en betaalbaar. Alleen inzetten op elektrificatie maakt de uitdaging niet kleiner.
Kies voor het beter benutten van de netcapaciteit
De enorme bouwopgaven worden gefinancierd vanuit de nettarieven. Daarbij geldt dat hoe minder netbeheerders het elektriciteitsnet moeten uitbreiden en verzwaren hoe minder de nettarieven zullen stijgen. Door de netcapaciteit maximaal te benutten kunnen netbeheerders 30 miljard euro aan netinvesteringen besparen. Dit levert ook nog eens 15 miljard euro aan maatschappelijke waarde op doordat netbeheerders de wachtrij sneller kunnen afhandelen.
Het is daarom aantrekkelijk voor bedrijven, huishoudens én netbeheerders om hun netcapaciteit maximaal te benutten. Dit dempt direct de stijging van de algemene nettarieven en op termijn de stijging hun persoonlijke nettarieven. Dat maakt het maximaal benutten van de netcapaciteit de standaard in het toekomstige, integrale energiesysteem.
Hoeveel dit van gebruikers vraagt en of Nederland daarbij wil inzetten op financiële prikkels, duidelijke afspraken of een combinatie is nog niet duidelijk. Wanneer deze maatregelen uitblijven, moeten netbeheerders uitgaan van maximale netverzwaring en bijbehorende hogere investeringen en nettarieven. Het is daarom noodzakelijk dat de politiek hier scherpe keuzes op gaat maken.
Kies op basis van energieplanologie
De bouwopgave van alleen het elektriciteitsnet vraagt al ruimte ter grootte van 11.000 voetbalvelden. Ruimte voor energie-infrastructuur moet daarom prioriteit krijgen zodat maatschappelijke ontwikkelingen niet worden afgeremd. Dat betekent dat we energie en infrastructuur centraal moeten stellen in onze ruimtelijke ordening. Dat is wat we energieplanologie noemen.
Met energieplanologie maken we keuzes waarmee we onze woningen, bedrijven en de bijbehorende energie-infrastructuur slimmer kunnen inplannen. Bij de bouw van woningen houden we rekening met de effecten die dat heeft op de energie-infrastructuur. Op deze manier kunnen netbeheerders het energiesysteem toekomstbestendig bouwen.
Een concreet voorbeeld hiervan is hoe netbeheerders, bouwers en gemeenten samenwerken aan netbewuste nieuwbouw. Hierin worden ruimte op het elektriciteitsnet en ruimte voor woningbouw, onderwijs, water en (energie-)infrastructuur afgewogen. Deze ontwikkelingen kunnen het best toekomstbestendig worden gebouwd, wanneer energiespecialisten, bouwers en planologen met elkaar het gesprek aangaan. Niet meer overal kabels naartoe brengen, maar bewust kiezen waar we wel en niet bouwen.
Kies voor balans
Kortom: maak keuzes voor een integraal en flexibel energiesysteem om Nederland toekomstbestendig en concurrerend te houden. Hierbij zijn niet alleen elektriciteit, maar ook groen gas, waterstof en warmte onmisbaar om de druk op het elektriciteitsnet te verlichten. Energieplanologie, integraliteit én flexibiliteit gaan hand in hand om balans te creëren in het toekomstige energiesysteem.